Νομικό πλαίσιο

Σύντομο ιστορικό της προστασίας του περιβάλλοντος στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα, η πρώτη προστατευόμενη περιοχή, ο Εθνικός Δρυμός Ολύμπου ιδρύθηκε το 1938, βάσει του Ν. 856/37. Υπήρχαν ωστόσο και κάποια προγενέστερα νομοθετήματα τα οποία όριζαν την προστασία ορισμένων περιοχών, όπως ο Ν. 4273/29 που είχε εισαγάγει το θεσμό των «Προστατευτικών Δασών». Στη συνέχεια, στο πλαίσιο της Δασικής Νομοθεσίας θεσπίστηκαν κατηγορίες προστατευόμενων περιοχών όπως τα «Αισθητικά Δάση», τα “Διατηρητέα Μνημεία της Φύσης”, τα “Καταφύγια Θηραμάτων”, οι “Ελεγχόμενες Κυνηγετικές Περιοχές” και τα “Εκτροφεία Θηραμάτων”. Η συμπλήρωση του νόμου “Περί αρχαιοτήτων” με τον νόμο 1469/50 έδωσε επίσης τη δυνατότητα της κήρυξης ορισμένων περιοχών ως “Τοπίων Ιδιαιτέρου Φυσικού Κάλλους”.

Με το Ν. 2637/98, ο θεσμός των καταφυγίων θηραμάτων άλλαξε φιλοσοφία και οι εν λόγω περιοχές μετονομάστηκαν σε Καταφύγια Άγριας Ζωής. Σκοπός του νόμου αυτού είναι η προστασία των περιοχών που είναι απαραίτητες για τη διάσωση των ειδών της άγριας πανίδας ή της αυτοφυούς χλωρίδας, είτε είναι απαραίτητες για την επιβίωση ενός ή περισσοτέρων ειδών που είναι μοναδικά, σπάνια ή απειλούνται με εξαφάνιση, είτε αποτελούν αντιπροσωπευτικό δείγμα βιοτόπου. Καθοριστικός σταθμός στην εξέλιξη της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος στη χώρα μας ήταν ο νόμος – πλαίσιο 1650/86, ο οποίος περιέχει ιδιαίτερο κεφάλαιο για την «Προστασία της Φύσης και του Τοπίου», όπου και γίνεται αναφορά στην θεσμοθέτηση προστατευόμενων περιοχών. Οι σημαντικότερες ρυθμίσεις ως προς αυτό το αντικείμενο του νόμου 1650/86 είναι η κατηγοριοποίηση των προστατευόμενων περιοχών σε 5 κατηγορίες (περιοχές απόλυτης προστασίας της φύσης, εθνικά πάρκα, προστατευόμενοι φυσικοί σχηματισμοί, προστατευόμενα τοπία και στοιχεία του τοπίου, περιοχές οικοανάπτυξης), καθώς και ο καθορισμός ειδικής διαδικασίας κήρυξης και διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών (άρθρα 18, 19, 21, 22).
Το 2002, με το Νόμο 3044 ιδρύονται οι εξής Φορείς Διαχείρισης:

• Φ.Δ. Δέλτα Έβρου
• Φ.Δ. Δάσους Δαδιάς – Λευκίμης – Σουφλίου
• Φ.Δ. Λίμνης Κερκίνης
• Φ.Δ. Λιμ/σας Μεσολογγίου
• Φ.Δ. Δέλτα Αξιού – Λουδία – Αλιάκμονα
• Φ.Δ. Λιμνών Κορώνειας – Βόλβης
• Φ.Δ. Εθνικού Θαλασσίου Πάρκου Αλοννήσου – Β. Σποράδων
• Φ.Δ. Δέλτα Νέστου – Βιστωνίδας – Ισμαρίδας
• Φ.Δ. Όρους Πάρνωνα και υγροτόπου Μουστού
• Φ.Δ. Λίμνης Παμβώτιδος Ιωαννίνων
• Φ.Δ. Υγροτόπων Αμβρακικού
• Φ.Δ. Υγροτόπων Κοτυχίου – Στροφυλιάς
• Φ.Δ. Εθνικών Δρυμών Βίκου – Αώου και Πίνδου
• Φ.Δ. Εθνικού Δρυμού Πρεσπών
• Φ.Δ. Εθνικού Δρυμού Αίνου
• Φ.Δ. Εθνικού Δρυμού Ολύμπου
• Φ.Δ. Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς
• Φ.Δ. Εθνικού Δρυμού Παρνασού
• Φ.Δ. Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας
• Φ.Δ. Εθνικού Δρυμού Οίτης
• Φ.Δ. Στενών και εκβολών Καλαμά
• Φ.Δ. Χελμού – Βουραϊκού
• Φ.Δ. Οροσειράς Ροδόπης
• Φ.Δ. Καρπάθου – Σαρίας
• Φ.Δ. Κάρλας – Μαυροβουνίου – Κεφαλόβρυσου Βελεστίνου

Επίσης υπάρχουν ήδη δύο Φορείς Διαχείρισης (του Εθνικού Θαλασσίου Πάρκου Ζακύνθου και του Εθνικού Πάρκου Σχοινιά) που έχουν ιδρυθεί με Προεδρικά Διατάγματα. Δεν θα πρέπει ωστόσο να ξεχνάμε ότι η προσπάθεια της προστασίας της βιολογικής ποικιλότητας δεν τερματίζεται με τη θεσμοθέτηση προστατευόμενων περιοχών, ουσιαστικά τότε αρχίζει! Η κήρυξη είναι μεν ένα απολύτως αναγκαίο βήμα αλλά από μόνη της δεν επαρκεί. Είναι εξίσου απαραίτητο να εξασφαλιστεί το καθεστώς διαχείρισης, δηλαδή ο προσδιορισμός και η εφαρμογή όλων μέτρων, των ενεργειών και των παρεμβάσεων που χρειάζονται για την αποτελεσματική προστασία, οργάνωση και λειτουργία των προστατευόμενων περιοχών, ώστε να εξυπηρετήσουν τους σκοπούς της κηρύξεώς τους, λαμβάνοντας πάντα υπόψη τον εθνικό και χωροταξικό σχεδιασμό.

Η διαχείριση λοιπόν των περιοχών αυτών είναι ένα φιλόδοξο εγχείρημα που αποτελεί ίσως τη μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετώπισε η χώρα μας στον τομέα της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος.

Σχετικά ΦΕΚ

Πλαίσιο λειτουργίας Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Δάσους Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου

• Υπουργική Απόφαση αριθ. 1006/24-01-2006 (ΦΕΚ 62/Β/2006) “Έγκριση κανονισμού λειτουργίας υπηρεσιών και του προσωπικού του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Δάσους Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου”
• Υπουργικές Αποφάσεις αριθ.: 865/24-01-2005 “Έγκριση Κανονισμού Λειτουργίας του Διοικητικού Συμβουλίου του Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Δάσους Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου”, 864/24-01-2005 “Έγκριση Κανονισμού Οικονομικής Διαχείρισης του Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Δάσους Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου” και 861/24-01-2005 “ Έγκριση Κανονισμού για την εκτέλεση έργων, για την ανάθεση, παρακολούθηση και και παραλαβή μελετών και υπηρεσιών, την προμήθεια, παράδοση και παραλαβή προϊόντων και για τη σύναψη και εκτέλεση των σχετικών συμβάσεων του Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Δάσους Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου” (ΦΕΚ 72/Β/2005)
• ΚΥΑ αριθ. 125184/357/07-02-2003 (ΦΕΚ 126/Β/2003) “Καθορισμός μελών του Διοικητικού Συμβουλίου του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Δάσους Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου”
• ΚΥΑ αριθ. 35633/30-08-2006 (ΦΕΚ 911/Δ/2006) “Χαρακτηρισμός του δάσους Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου ως Εθνικό Πάρκο με την ονομασία “Εθνικό Πάρκο Δάσους Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου” και καθορισμός χρήσεων και όρων και περιορισμών δόμησης”
• N. 4109/2013 (ΦΕΚ 16/Α/2013) “Κατάργηση και συγχώνευση νομικών προσώπων του Δημοσίου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα – Σύσταση Γενικής Γραμματείας για το συντονισμό του κυβερνητικού έργου και άλλες διατάξεις”

Περιβαλλοντική νομοθεσία

• Ν. 1650/1986 (ΦΕΚ 160/Α/1986) «Για την προστασία του περιβάλλοντος» όπως τροποποιήθηκε με το N. 3937/2011 (ΦΕΚ 60/Α/2011) “Διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις”
• Ν. 2742/1999 (ΦΕΚ 207/Α/1999) “Χωροταξικός Σχεδιασμός και αειφόρος ανάπτυξη και άλλες διατάξεις”
• Διατάξεις της Διεθνούς Σύμβασης της Βέρνης όπως κυρώθηκε με τοΝ.1335/1985 (ΦΕΚ 32/Α/1985) “Κύρωση Διεθνούς Σύμβασης για τη διατήρηση της άγριας ζώνης και του φυσικού περιβάλλοντος της Ευρώπης”
• Σύμβαση της Βόννης για τη διατήρηση των μεταναστευτικών ειδών αγρίων ζώων
• Οδηγία 92/43/ΕΟΚ για την διατήρηση των φυσικών οικοτόπων και της άγριας πανίδας και χλωρίδας όπως ενσωματώθηκε με τις

o ◦ ΚΥΑ 33318/3028/11-12-1998 (ΦΕΚ 1289/Β/1998) “Καθορισμός μέτρων και διαδικασιών για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων (ενδιαιτημάτων) καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας”

o ◦ ΚΥΑ 14849/853/Ε103/4-4-2008 (ΦΕΚ 645/Β/2008) “Τροποποίηση των υπ’ αριθμ. 33318/3028/1998 κοινών υπουργικών αποφάσεων (Β΄1289) και υπ’ αριθμ. 29459/1510/2005 κοινών υπουργικών αποφάσεων (Β΄992), σε συμμόρφωση με διατάξεις της οδηγίας 2006/105 του Συμβουλίου της 20ης Νοεμβρίου 2006 της Ευρωπαϊκής Ένωσης”

• Οδηγία 2009/147/ΕΕ (πρώην 79/409/ΕΟΚ ) περί της διατηρήσεως των αγρίων πτηνών όπως ενσωματώθηκε με τις

o ◦ Υπουργική Απόφαση 414985/29-11-85 (ΦΕΚ 757/Β/1985) “Μέτρα διαχείρισης της άγριας πτηνοπανίδας”

o ◦ KYA 37338/1807/E.103/1-9-10 (ΦΕΚ 1495/B/2010) “Καθορισμός μέτρων και διαδικασιών για τη διατήρηση της άγριας ορνιθοπανίδας και των οικοτόπων/ενδιαιτημάτων της, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ, “Περί διατηρήσεως των άγριων πτηνών”, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 2ας Απριλίου 1979, όπως κωδικοποιήθηκε με την οδηγία 2009/147/ΕΚ.”

o ◦ ΚΥΑ 8353/276/Ε103/17-2-2012 (ΦΕΚ 415/Β/2012) “Τροποποίηση και συμπλήρωση της υπ’ αριθ. 37338/1807/2010 κοινής υπουργικής απόφασης “Καθορισμός μέτρων και διαδικασιών για τη διατήρηση της άγριας ορνιθοπανίδας και των οικοτόπων/ενδιαιτημάτων της, σε συμμόρφωση με την Οδηγία 79/409/ΕΟΚ….” (Β΄ 1495), σε συμμόρφωση με τις διατάξεις του πρώτου εδαφίου της παραγράφου 1 του άρθρου 4 της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ “Για τη διατήρηση των άγριων πτηνών” του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 2ας Απριλίου 1979, όπως κωδικοποιήθηκε με την οδηγία 2009/147/ΕΚ”

• Ν. 4042 (ΦΕΚ 24/Α/2012) “Ποινική προστασία του περιβάλλοντος – Εναρμόνιση με την Οδηγία 2008/99/ΕΚ”
• Π.Δ. 67/81 (ΦΕΚ 23/Α/1981) «Περί Προστασίας της αυτοφυούς χλωρίδος και άγριας πανίδος και καθορισμού διαδικασίας συντονισμού και ελέγχου της ερεύνης επ’ αυτών», όπως διορθώθηκε με το ΦΕΚ 43/Α/1981.
• N. 3044/02 (ΦΕΚ 197/Α/2002) “Μεταφορά συντελεστή δόμησης και ρυθμίσεις άλλων θεμάτων αρμοδιότητας Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων”